İnşaat kalıbı projesi, betonarme yapının tamamlanması için ilk aşamadır. Çelik, betonarme, ahşap için farklı sistemler kullanılagelmektedir. Ülkemizde betonarme yapılar çok yaygın olduğu için betonarme yapılar üzerinde kalıp sistemleri geliştirilmiştir. Kalıp sisteminin temel amacı betonarme üretiminin projeye uygun olarak yapılmasını sağlamaktır. Döşeme sistemi statik çözüme bağlı olarak farklılık gösterir. Ancak, iskele sistemi montajı yapılabilen pratik bir çerçeve sistemidir. Üzerinde ana yük ahşap kirişler ve yardımcı yük ahşap kirişler bulunmaktadır (masa sistemi bu sistemler ile modüler hale getirilmekte ve sabitlenmektedir). Üzerine fenol kaplamalı ahşap, kaset kalıp malzemesi veya asmolen malzeme konularak sistem tamamlanmaktadır. Aynı unsur birden çok kez kullanılacağı için kalıcı ve sistematik olmalıdır.
İnşaat kalıbı hazırlık aşamasında kalıpçı, zimmetine alarak gerekli sarf malzemeleri ve çelik malzemeleri depodan çıkararak üretim sahasına götürmekle görevlidir. Malzemelerin dağıtımı kayıt altına alınmalıdır. Ülkemizde sıkça gördüğümüz geleneksel ahşap kalıp sistemi budur. Maliyeti oldukça düşük bir sistem olarak bilinmektedir. 5×10 veya 10×10 kereste ile oluşturulan, genellikle ahşapla kaplanmış ve kavak veya 10×10 çerçeve direkleri ve/veya teleskopik dikmeler ile monte edilen bir sistemdir. Kolon ve perde uygulamalarında ahşap yardımı ile nakliye ve şakul işlemleri yapılmaktadır. Bu kalıp ve iskele sisteminin stabilitesi, taşıma kapasitesi ve güvenliği tartışmalıdır. Ancak, maliyet açısından ucuz olması, pratikte deneyimli personel gerektirmemesi ve yüksek hareket kabiliyetine sahip olması cazip kılmaktadır. Konvansiyonel sistemlerde projedeki aşınma oranı yüksektir. %90 ahşap olduğu için sistem aşınmaya daha yatkındır.
İnşaat Kalıbı Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gereken Unsurlar
- Kalıbın tipi ve sistemi, sözleşme koşulları ve yapısal derzler ile birlikte belirlenmelidir. Kalıp sayısı, inşaat süresi, yapısal özellikler, üretilen kalıp sayısı, mevsimsel koşullar ve kalıptan çıkarma süreleri gibi faktörlerin kapsamlı bir şekilde değerlendirilmesiyle belirlenmelidir.
- Kalıp, kullanılan malzeme cinsine göre TS 647 veya TS 648’e göre düşey ve yatay yükler altında deforme olmayacak ve oturmayacak şekilde tasarlanmalı, devrilme, kayma ve yüzme kontrol edilmelidir.
- Pano kalıpları için kullanılan bileşenler hakkında detaylı bilgileri içeren bir montaj resmi hazırlanmalıdır.
- Pano kalıp sistemi vinçle kaldırıldığında deforme olmamalıdır.
- Prefabrike kalıp sistemi kullanırken kalıbın demontajı, nakliyesi ve montajı için hangi ekipmanların kullanılacağını ve ekipmanın her üretim aşamasında birime yaklaşıp yaklaşmayacağını kontrol edilmelidir.
- Kalıbın yüzeyi çapaklardan arındırılmış, hasarlı yüzeyler ve kullanılmayan gergi delikleri tamir edilip çelik macunla kapatılmalı ve yüzey yağlanmalıdır.
- Beton şerbetinin taşmaması için derzler conta veya sünger ile kapatılmalıdır.
- Kalıbın kotu, boyutu ve koordinatlarının projeye uygun olup olmadığı, kalıp yüzeyinin dikeyliği, kalıbın karşılıklı yüzeyleri arasındaki mesafenin stabilitesi ve birleşim yerlerinin pahlı olup olmadığı kontrol edilmelidir.
- Kolon, enlem, köşegen, rot, payanda ve şablon tasarım hesap ve çizimlerinin tutarlılığı, sayıları ve yerleri dikkatli bir biçimde kontrol edilmelidir.
- İnşaat kalıbı uygulama noktasında beton dökümünü kolaylaştırmak için gerektiğinde yeterince güvenli bir çalışma platformu yapılmalıdır.
- Kalıp yapımına başlamadan önce donatılar, su tutucular, ankraj plakaları, ankraj cıvataları, borular ve diğer malzemelerin projeye uygun olarak imal edilmesi ve kalıba nasıl yerleştirileceğinin planlanması gerekmektedir. (bkz: https://santiyegunlugu.com/ankraj-nedir-nasil-yapilir/Ankraj Nedir? Ankraj Çeşitleri Nelerdir?)
- Beton döküm bölümünde delik ve boşluklar bırakılmalı; boru, ankraj levhası, ankraj bulonu, su tutucu ve benzeri aksesuarlar proje kotu, koordinatları ve boyutları ile uyumlu olmalıdır.
- Aşırı fazla olacak şekilde takviye, tutunmayı sağlayan bağlantı elemanı ve çivi gibi ürünler kullanılmamalıdır.
- Beton dökülmeden önce yapılması gereken en önemli unsur ise kalıbın su ile ıslatılmasıdır.
- Paspayları oldukça düzenli ve dikkatli bir şekilde yerleştirilmelidir.
- Projede görüldüğü gibi betonarme perdede, cephede veya döşemede montaj veya başka amaçlarla delikler veya boşluklar oluştuğunda buraya bir kutu konulmalı ve betonarme kalıpta herhangi bir değişiklik yapılmamalıdır.
- Kalıp yüzeyinde kullanılan tahtaların kalınlıkları en az 2 santimetre kalınlığa sahip olmalıdır.