Volkanik patlamalar sonucunda yanardağların püskürttüğü ve bu püskürtmelerden sonra oluşan lav parçalarına tüf denilmektedir. Açık renkli ve gözenekli olan aynı zamanda kolay şekilde ufalanan çökelti taşı olarak bilinir. Tüf için şunu rahatlıkla söylememiz mümkün olur ki, bir nevi volkanik patlamalar sonrasında oluşan kayaçtır. Tüf taşı ocaktan çıkarıldığında yumuşak bir yapıda olup; hava, rüzgar ve güneş ile temas etmesi sonucunda sertleşerek doğal bir yapı malzemesine dönüşmektedir.
Tüf Nedir ve Özellikleri Nelerdir?
Volkanik patlamalar sonucunda yanardağların püskürttüğü lav parçalarından oluşan açık renkli kaya türüdür. Bu aynı zamanda renkli bir taş olarak da kabul ediliyor. Bu taş türü kolay şekilde ufalandığı gibi kolaylıkla da kırılabilen bir yapıya sahiptir. Ayrıca bir nevi sünger dokusu bulunan volkanik bir taş olma özelliğine sahiptir.
Zengin renk skalasına sahip bir taş olması itibariyle doğayla uyum gösteriyor. Rüzgar karşısında dirençli olup, suya ve rüzgara karşı direnç gösterirler. Toprağın neminin korumasında oldukça etkilidir. Toprağın sulama ihtiyacınım büyük ölçüde karşılanmasını sağlar.
Özelliklerini maddeler halinde sıralayalım.
- Hafiftir.
- Doğa ile uyum halinde çok fazla renk çeşitliliğine sahiptir.
- Hava olaylarına karşı solmaya karşı renkleri dayanıklıdır.
- Aşınmaz özelliği vardır.
- Topraktaki suyu bünyesinde tutarak toprağın neminin korunmasında etkilidir.
- Sulama gereksinimini azaltır.
- Suyun aşındırıcı etkilerine karşı dirençlidir. Rüzgar karşısında uçmaz.
- Ağaç ve çalıların etrafında onları çevrelemekte kullanılır.
- Yabani otların çıkmasına mani olur.
- Yangına karşı mukavemetlidir.
- Kolay bir şekilde istenilen alanlara yerleştirilir.
- Avantajlı özelliklerinden dolayı pek çok yerde kullanılır.
- Çok sert ve gözenekli olmasından dolayı yol imalatında taban malzemesi olarak kullanıma elverişlidir.
- Kış aylarında araçların kayma yapmaması için sürtünmeyi artırmak için kullanılabilir.
- Boşluklu yapısı sayesinde sıcak ve soğuk için doğal bir izolasyon malzemesidir.
- Dikimden önce toprağa eklenmesi durumunda topraktaki suyun çekilmesini kolaylaştırır.
- Barbekü ve mangallarda iri olan tüf malzemesi kullanmaya çok elverişlidir.
- Peyzaj işlerinde, drenaj yapılmasında, barbekü ızgaralarında sıklıkla kullanılır.
Oluşumu Nasıl Olur?
Volkanik tüf, magma içerisinde çözülmüş gazlar bakımından çok zengin bir haldeyken yeryüzüne püskürmesi esnasında meydana gelir. Yüzeye gelen magma düşük basınç altına girer ve çözünmüş durumdaki gazlar magma içerinden baloncuklar oluşmasına neden olur, magma soğuyup katılaşmaya başladığı sırada bu baloncukların bir kısmı içeride hapsolur ve gözenek halini alır. Bu gözenekler çoğunlukla küçük, sferoid şeklinde, birbirini etkilemektense ufak biçim değişiklikleri ile birbirine açılan niteliktedir. Magma yapısı itibarıyla içerisinde silikatlar ve CO2 ve çözünmüş gazlar barındıran, yeryüzünün içinde bulunan eriyiktir. Yeryüzünün içinde bulunan ve volkan ağızlarından yükselen eriyik magma olarak isimlendirilirken, yanardağların püskürmesi ile yeryüzüne çıktığı zaman lav ismini almaktadır.
Kaynağı yeryüzünün onlarca mil altında bulunan magma bazı kristaller,çözünmüş gazlar içermektedir, fakat magma esas olarak oksijen, silikon, alüminyum, demir, magnezyum, kalsiyum, sodyum, potasyum, titanyum ve mangandan oluşan bir eriyiktir. Magma aynı zamanda eser miktarda başka kimyasal maddeler de içerir. Soğuma aşamasından itibaren, katılaşma aşamasında bir volkanik ya da magmatik kaya meydana gelene kadar sıvı magma içindeki kristalleri ve çeşitli mineralleri çökeltir.
Volkanik Tüflerin Kullanım Alanları
Kullanım alanlarının başında hiç kuşkusuz ki inşaat sektörü geliyor. Volkanik tüflerin iri olanları ise barbekülerde veyahut mangallarda kullanımı elverişli olan taş türüdür. Bu kaya parçasının ayrıca bahçelerin düzenlenmesi için yapılan peyzaj düzenlemelerinde de etkisi olduğunu söylemekle hata yapmış olmayız.
Volkanik tüfler için ayrıca kullanım alanı olarak şunu da söylememiz mümkündür. Zira bu kaya parçası inşaat alanında ana taşıyıcılık yapabilme özelliğine sahip olurken aynı zamanda da yalıtım amaçlı ve drenaj işlerinde de kullanılabilmektedir.
Kuraklığı önlemede ve sürdürülebilir tarım ve üretiminde faydalıdır.
Tüf taşlarının Çeşitleri Nelerdir?
Volkanik yanardağların püskürtmesiyle var olan lavlar birtakım şekilde gerek akarsulara gerekse denize karışarak dibe çökme yapar. Bulundukları duruma göre yere tabakalı veyahut yere tabakasız şekilde oluşabilir.
Volkanif tüf türlerini şöyle sıralayabiliyoruz.
- Kaynaklı
- Andezitik
- Bazaltik
- Trakit
- Riyolitik
- Ultramafik
Bu tüfler genellikle tortul kayaçlarda bulunma durumlarına göre adlandırılmışlardır. Bu taşların tüm türleri geçirimli olup, dik yamacı bulunan derin yapıdadır. Hava ve iklim şartlarının etkisinden dolayı gerek sel yada gerekse rüzgar gibi hava olaylarının aşındırması sonucunda da yamaçlarda peri bacaları şeklinde de oluşabiliyor.
