Segregasyon Nedir?
Segregasyon kelimesi ayrışma, ayrılma gibi anlamlara gelmektedir. İnşaat terimi olarak ise segregasyon, beton içeriğindeki malzemelerin bütünlüğünün bozulması, kaba ve ince taneli malzemelerin birbirinden ayrılması olayıdır. Beton dayanımı bakımından istenmeyen bir durumdur. Farklı mukavemet değerlerinin oluşmasına ve olması gereken dayanımın sağlanamamasına sebep olur.
Segregasyon Oluşmasının Nedenleri
Karışım Oranlarında ve Seçilen Malzemelerde Yapılan Hatalar
- Karışım oranlarında ve malzeme seçiminde yapılan hatalar segregasyon oluşmasına neden olabilir.
- İri agreganın karışım içerisindeki oranı fazla ise ve 25 mm’ den daha büyük agrega seçilmişse betonda ayrışmalar görülebilir.
- Agrega seçiminde yuvarlak ve düzgün geometride taşlar seçilmelidir.
- Uzun ve yassı agrega miktarı fazla ise istenilen homojenlikte beton elde edilemez.
- Beton karışımında ince agrega ve çimento miktarı az olmamalıdır.
- Karışım suyu betonun yerleştirilmesinde oldukça önemlidir. Aşırı sulu veya kuru karışımlarda kaba ve ince taneli malzemeler farklı noktalarda birikerek betonda ayrışmaya yol açarlar.
- İri ve ince agrega arasında özgül ağırlık farkı fazla olmamalıdır.
Betonun Yerleşiminde Yapılan İşçilik Hataları Segregasyona Yol Açar
Betonun üretilmesinden sonra en kısa zaman içerisinde şantiye alanına ulaştırılması ve yerleşiminin yapılması gerekir. Santral ile şantiye alanı arasında betonun taşınması transmikserler vasıtası ile yapılabilir. Betonun yerine yerleştirilmesinde yüksek bir noktadan dökülmesi ayrışmalara yol açar. Bunun sebebi yüksek noktadan döküldüğünde iri agrega karışımdaki diğer malzemelerden daha hızlı düşer ve bazı bölgelerde birikerek segregasyona neden olur. Betonun dökümünde bir engelle karşılaşması ve iletim yönünde değişiklik yapılmasından dolayı ayrışma görülebilir.
Karışımın İstenilen Homojenlikte Yapılmaması
Beton imal edilmesinde çakıl, kum, kırma taş, mıcır gibi ince ve kaba agrega, çimento, katkı maddeleri ve karışım suyu kullanılmaktadır. Betonu oluşturan bu malzemeler yeterli miktarda karıştırılmalı ve homojen bir hale gelmelidir. Karışımın yetersiz olduğu durumlarda da betonda ayrışmalar meydana gelebilir.
Vibrasyon İşleminin Yapılmaması veya Yetersiz Yapılması
Betonun yerleştirilmesinde vibratör uygulamasına oldukça dikkat edilmelidir. Vibrasyon işleminin az yapılması veya gereğinden çok yapılması da betonun ayrışmasına neden olur.
Vibratör kullanımında aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir;
- Betonun her tabakasına uygulanmalıdır.
- Kalıp yan yüzeylerine yakın tutulmamalıdır.
- Beton içerisinde çok az veya çok fazla tutulmamalıdır.
- Donatı ile temasından kaçınılmalıdır.
- Beton içerisine hızlı daldırılmalı yavaş çekilmelidir.
- Beton içerisine düzenli aralıklar ile ve dik olarak daldırılmalıdır.
- Beton içinde kendi ağırlığı ile ilerlemelidir.
- Pompa ile dökülen alanda aynı zamanda vibrasyon yapılmamalı, beton döküldükten sonra ve kalıp üzerinde yayılmaya başlamasından sonra vibratör uygulanmalıdır.
Slump Değerinin Segregasyon Üzerindeki Etkisi
Slump değeri düşük veya yüksek olmamalıdır.
Donatının Beton Yerleşimine Engel Olacak Sıklıkta Olması
Projede olması gerektiğinden daha fazla donatı kullanıldığında vibrasyon işlemi istenildiği gibi yapılamaz. Ayrıca sık donatılarda vibratörün geçebileceği boşluklar bırakılmalıdır. Bu boşluklardan vibrasyon işlemi yapılarak homojen bir beton elde edilmeye çalışılmalıdır.
Paspayı
Kalıp ile donatı arasında pas payı kullanılmaması veya gereğinden az kullanılması gibi durumlarda da segregasyon oluşabilir.
Karışıma Sonradan Su İlave Edilmesi Segregasyona Neden Olabilir
Sıklıkla yapılan bir hata ise karışıma sonradan bilinçsiz bir şekilde su eklenmesidir. Beton karışımına sonradan su ilave edilmesi de ayrışmalara neden olabilir.
Segregasyon Ne Gibi Tehlikelere Yol Açar?
Betonun homojen bir yapıda ve her noktasında aynı mukavemeti göstermesi istenir. Segregasyon sonucu betonda oluşan ayrışmalar betonun homojenliğini bozar. Betonun bazı kısımlarında düşük mukavemet, bazı kısımlarında ise yüksek mukavemet meydana gelir. İri agreganın biriktiği kısımlarda delik şeklinde boşluklu yapılar oluşur. Honeycombing ismi verilen bu durumda mukavemet azalır ve betona zararlı maddelerin girmesi kolaylaşır. Bu alanların tamir harcı ile düzeltilmesi gerekir. Ayrışma kabul edilebilir sınırlardan fazla ise beton kırılıp yeniden dökülmelidir.
Beton karışımında segregasyonu önlemeye yönelik katkı maddeleri de kullanılmaktadır.