Payanda yatay veyahut düşey şekilde olan yapı elemanlarına engel oluşturmak veyahut desteklemek adına çapraz şekilde yapılan bir dayanak olarak bilinir. İngilizce olarak terim anlamı Buttress olarak ifade ediliyor.
Payanda Çeşitleri Nelerdir?
Payanda nedir denildiği zaman şunu rahatlıkla söyleyebiliriz ki, konsollarda veyahut farklı bir çıkıntıda çıkış noktasına doğru aktarılan çapraz elemanlara payanda denilir. Aynı zamanda dekoratif amaçlı olarak ta kullanılabiliyor.
Bir diğer yandan ise payandalar, taşıyıcı bir elemanı veyahut duvarı destekleme konusunda da yük taşınmasını kolaylaştırmak adına eğik şekilde meydana getirilen destek elemanlara denilmektedir.
Payanda Ne İşe Yarıyor, Neden Kullanılır?
Payanda genel olarak halk dilinde eli böğründe gibi bir tanımlama ile anılmaktadır. Ayrıca eli belinde şeklinde de kullanılmaktadır. Bu şekilde anılan payandalar ise geniş alanların avantajlarından yararlanmak ve aynı zamanda az alan kaplanması için daha düşük maliyetlerle taşıyıcıları desteklemek amacıyla uygulanmaktadır.
Bu tür destek elemanları günümüzde taş veyahut ahşap malzemelerden ve ayrıca betonarme, çelik gibi güçlü malzemelerden de tasarlanabiliyor.
Payandalar ayrıca,
- Barajların gövdelerinde
- İstinat duvarlarında
- Çatıların saçaklarında
- Sundurmaların desteklenmesi amacıyla
kullanılabilmektedir. Bir diğer yandan ise Türk Mimarisinin öne çıkan yapı türlerinden olan Cumbaların desteklenmesinde de ahşap malzemeden oluşturulabiliyor. Ahşap malzemeden yapılan örneklerini ise ülkemizin birçok öne gelen şehirlerinde görebilmeniz söz konusudur.
Payanda yapıları daha sıklıkla geleneksel yapıda olan alanlarda görebiliyoruz. Lakin modern yapılarda da mevcut olabiliyor. Dünya ülkelerinde örnek vermemiz gerekirse Dubai’nin en yüksek binası olan Burj Khalifa’da yer alan payanda çekirdek tekniği kullanılarak oluşturulmuş olan bir yapıdır. Destekli çekirdek niteliğinde olan bu bina adeta üç payanda ile güçlendirilmiştir. Yüksek katlı binaların iç kesimlerinde kullanılmış olan yapısal sistemdir.
Cumba Payandası Nedir?
Özellikle eski Türk Mimarisinin örneklerinden olan Cumbaların desteklenmesini sağlayan payandalar, eski dönemlerde ahşap malzemeden yapılırdı. Zemin katların üzerinde yer alan çıkma bölmelerin desteklenmesine yönelik olarak oluşturulan payandalar, özellikle Türk filmlerinde görmüş olduğumuz payandalardır.
Payandaların hiç kuşkusuz ki şirin olan ve bir o kadar da tarihi yapı olan cumbalı evlerin günümüzde değin ayakta kalmasını sağlaması gibi yapısal özellikleri bulunur. Tarihi binaların günümüze kadar sağlam şekilde ayakta kalmasını sağlaması açısından payandaların önemi büyüktür. Cumba payandalar için şunu rahatlıkla söyleyebiliriz ki bu payanda türleri gerek yapıların güvenliği açısından gerekse görselliğinin korunması açısından büyük önem arz eden görevleri mevcuttur.
Uçan Payanda Nedir?
Uçan payandalar, oluşabilecek devrilmelerin engellenmesini sağlamak için ve aynı zamanda mimari yapılarda kubbelerin veyahut çatıların ağırlığının duvar gibi yüzeylere aktarılmasını sağlaması açısından tasarlanmaktadır. Uçan payandalar için bir örnek vermemiz gerekirse Ayasofya Camisinin inşasında kullanılan payandalar sayesinde yapı güvenli ve uzun seneler boyunca dayanıklılık gösterecektir.
