Andezit, yer kabuğunun derinliklerinde eriyerek hızlı bir biçimde yüzeye çıkan ve atmosferik alanda hızla soğuyarak oluşan volkanik kayaçtır. Ankara’nın Gölbaşı bölgesinde yoğun şekilde bulunmasından mütevellit Türkiye’de Ankara taşı olarak isimlendirilmiştir. 1932 yılında Alman mimar ve şehir plancısı Hermann Jansen, başkent Ankara’nın bazı binalarının estetik görünüm vermesi açısından bu taşlarla inşa edilmesini teklif etmiştir. Bu ilk zamanlar kabul görüp, spesifik olarak seçilen bazı binalar bu taşla inşa edilse de daha sonraları bundan vazgeçilmiştir. Günümüzde halen teklif neticesinde bu taşla inşa edilen binalar, ihtişamını korumakta ve o dönemin izlerini üzerinde taşımaktadır.
Selçuklu’dan Osmanlı’ya ve hatta günümüze kadar pek çok yerde, örneğin; kervansaray, cami, köprü, kümbet, medrese, şifahane vb. gibi nice yapıda andezit taşının kullanımına rastlanılmaktadır. Ankara Kalesi, Merkez Bankası, Sümerbank, Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi gibi binaların yapımında andezit kullanılmıştır. Günümüzde ise, tarihi eser restorasyonlarında ve devlet binalarının yapımında kullanılmaya devam etmektedir.
Andezit Taşı Özellikleri
Andezit taşı adını, ilk olarak keşfedildiği yer olan Güney Amerika’daki And Dağları’ndan almaktadır. Gri, siyah, pembe, eflatun ve mor gibi renklerde bulunabilmektedir. Benekli bir görünüme sahiptir. Kaymaz malzeme niteliğindedir. Aşınmalara karşı son derece dayanıklıdır. Yapılarda duvar kaplamalarında sıklıkla kullanılır. Ayrıca kaldırımlar, kaplama ve döşemeler, merdiven basamakları, engelli rampaları gibi alanlarda yoğun bir şekilde kullanılmaktadır. Dekoratif bir görüntü sunmasıyla ayrıca dekorasyon amaçlı da uygulanmaktadır.
Plajiyoklaz feldispat minerallarince zengindir. Piroksen, biyotit ve amfibol içermektedir. Kuvars, olivin içermemektedir. Diorit, magmanın püskürmeyip yavaş bir biçimde Dünya kabuğunda kristalleştiği vakit kaba taneli magmatik bir kaya iken, andezit magma yüzeyine çıkıp hızlı bir şekilde kristalleştiği zaman ince taneli bir kaya olmaktadır.
Atmosferik etkilere dayanıklı, homojen ve solmaz yapıdadır. Kaymaz özelliği onu ıslak hacimli alanlarda kullanımı açısından biçilmiş kaftan yapmaktadır. Don ve sıcaklık farklılıklarından etkilenmez. Diğer magmatik taşlara göre daha kolay işlenebilir. Böylece üzerinde yazı, desen ve figür kolaylıkla uygulanabilir. Cilalı veya cilasız olarak dekoratif maksatlı kullanılabilir.
(Ayrıca Bkz. Kayrak Taşı Nedir? )
Andezit Mermer
Ticari standardizasyona uygun boyutlarda blok şeklinde üretilebilen, kesilip parlatılan ve yüzeyi işlenebilir olan, taş özellikleri cihetiyle kaplama taşı formuna uygun her türden taş (magmatik, tortul, metamorfik) ticari dilde “mermer” olarak isimlendirilmektedir. Yapıların iç ve dış olmak üzere düşey yüzeylerinde, taban döşemeleri ve merdiven basamaklarında, dekoratif maksatlı gerçekleştirilecek her türlü kaplama işlemlerinde kullanılan taşlar “mermer” olarak adlandırılır. Buradan hareketle andezit, granit, siyenit vb. gibi magmatik taşlar; kalker ya da kireç taşı, kumtaşı, traverten gibi tortul taşlar; mermer, kuvarsit, gnays gibi metamorfik taşların cümlesi mermer olarak tavsif edilir. Ticari olarak sadece mermer olarak tanımlamak, taşın özelliklerini belirtecek hususiyette olmadığı için, taş adının sonuna “mermer” takısı getirilerek litolojik ayrım vurgulanır.
Andezit Yapı Taşı
Doğal taş sektöründe ise yalnızca peyzaj gayesiyle kullanılanlar “yapı taşı” olarak nitelendirilmektedir. Bunlar ise andezit, bazalt gibi volkanitler; granit, siyenit gibi plutonitler olabildiği gibi kumtaşı, traverten ve tüfit gibi sedimanter kayaçlar da olabilmektedir. Yapılarda ekseriyetle yüzeyleri düzeltilen ve parlatılan doğal taşlar uygulanmaktadır. Özel işlemlerle yüzeyi pürüzlü hale getirilen ve parlatılmaya tabi tutulmadan uygulanılan döşeme ve cephe kaplamaları da doğallık kisvesi altında yaygın şekilde kullanılmaktadır.
Andezit Taşı Kullanım Alanları
- Kaldırım taşları
- Bordür
- Kaplama taşı (park, bahçe düzenlemeleri vb.)
- Parke taşı
- İstinat duvarı
- Engelli rampaları
- Merdiven basamakları
- Muhtelif profiller (takoz, harpuşta)
- Tarihi bina ve alanların restorasyonu
- Dekorasyon
- Peyzaj
- Mezar taşı
- Dış cephe kaplaması
- Pencere kenarları
- Tretuvar (yaya kaldırımı)
- Şadırvan
- Şömine
- Çeşme
Andezit Taşı Nereden Çıkarılır?
Ülkemizde; Ankara, Çorum, Manisa, Çankırı, Kayseri Afyon, Isparta, Uşak gibi iller başta olmak üzere toplamda 55 ilde andezit taşı çıkarılmaktadır. Dünyada çokça bulunduğu yerler ise maddeler halinde şöyle;
- Orta Amerika
- ABD Pasifik Kuzeybatı
- Meksika
- Japonya
- Yeni Zelanda
- Filipinler
- Karayipler
- Endonezya
Ülkemizde doğal taşların üretimi pek çok bölgede yapılmaktadır. Türkiye’deki zengin taş çeşitliliğini görmek ve ne kadar farklı taş rezervlerine sahip olduğumuzu idrak etmek için, etrafımızda yer alan tarihi yapılara göz atmamız yeterlidir. Yapı taşı olarak kullanılan kayaçlar içerisinde andezit, granit, bazalt, kumtaşı, kireçtaşı, mermer, tüf, diyabaz ve arduvazgibi taşlar sıklıkla kullanılmaktadır. Bu kayaçlar Anadolu’nun birçok yerinde bulunur. Genellikle bulundukları yere göre isim alırlar; Küfeki taşı, Ankara taşı, Saray taşı vb. gibi.
Andezit, bazalt türü olan volkanikler sıklıkla bordür taşı olarak uygulanmaktadır. Bordür taşı, doğal ya da yapay taşlardan imal edilen, sıklıkla kaldırım, rögar, refüj, sahil, bahçe, park gibi yerlerde kullanılan yapı ögeleridir. Bunlar, sıklıkla en kesitleri dikdörtgen, meyilli, yuvarlatılmış, pahlanmış ve yarım kesik şeklinde kullanılır.
